De vastgoedsector heeft nieuwe financieringsmogelijkheden voor natuurinclusieve klimaatadaptatie nodig
Editie: 27
Published on: 11 augustus 2020
Waarom klimaatadaptatie belangrijk is
Onder invloed van klimaatverandering zullen er meer problemen ontstaan met wateroverlast, hittestress en droogte. De steden zijn hiervoor extra kwetsbaar vanwege de toenemende verstedelijking, de concentratie van infrastructuur en het versterkte effect van klimaatverandering in het stedelijke microklimaat (Carter et al, 2015). Klimaatadaptie omvat de maatregelen die we nemen om de impact van klimaatverandering te reduceren en problemen te voorkomen. Daarbij kan gedacht worden aan groene daken of minder verstening van steden om extra waterberging te realiseren. Bij natuurinclusieve klimaatadaptatie ligt de nadruk op het creëren van meer groen en het versterken van de natuur. Daarvoor zijn diverse bewezen, technische maatregelen beschikbaar. De ervaringen laten echt zien dat natuurinclusieve klimaatadaptie niet voldoende van de grond komt, door onvoldoende betrokkenheid de maatschappelijke partijen en te weinig beschikbaar geld (Kabisch et al, 2017).
Voorbeelden van klimaatadaptatie staan in tabel 1. We laten hier zien dat zowel de aanbieders als de begunstigden publieke en particuliere partijen kunnen zijn.
Bron: Bor & Mesters, 2018
Financiering nog een struikelblok
Financiering van natuurinclusieve klimaatadaptatie is nog vaak een struikelblok, in Nederland en in andere landen (Van den Burg et al 2020; Kennisportaal Ruimtelijke Adaptatie; EEA 2017). In het Bestuursakkoord Klimaatadaptatie van eind 2018 is € 600 miljoen geoormerkt voor de aanpak. Dit is voornamelijk overheidsgeld, en de vraag is niet alleen of dit genoeg geld is, maar of de vastgoedsector zelf niet actiever in actie moet komen door private middelen te investeren in natuurinclusieve klimaatadaptatie. Wellicht moeten we de financiering van natuurinclusieve klimaatadaptatie op een heel ander manier bekijken? Door een meer omgevingsgerichte aanpak kan de sector zelf sturender optreden en minder afhankelijk worden van de overheid. In de vakliteratuur zien we echter al langer diverse uitdagingen, omdat klimaatadaptatie (Tompkins & Eakin, 2011):
- niet hoort bij ‘de manier van denken’ (in de vastgoedsector);
- vooral een zaak van de overheid is;
- duur is met voordelen die ver weg liggen, terwijl de kosten zich meteen aandienen;
- vooral baten oplevert voor anderen.
- nieuwe en oplopende risico’s oplevert met onzekere voordelen
- niet betrouwbaar te meten is
Het resultaat is dat potentiële deelnemers vaak de kat uit de boom kijken. Er is een zekere mate van onzekerheid, want de baten zijn niet zomaar in geld uit te drukken. Huiseigenaren en vastgoedontwikkelaars weten niet of investeringen in natuurinclusieve klimaatadaptatie verstandig zijn, het is bijvoorbeeld onbekend wat de effecten op de verzekeringspremie of de woningwaarde zullen zijn. Het plezier van een groene tuin is wellicht te meten, maar de natuurinclusieve waarde is lastiger in monetaire waarden uit te drukken; net zoals de waarde van biodiversiteit in de stad als geheel (Van den Burg et al., 2020). Hoe de waarde zich verhoudt tot de benodigde investeringen blijft dan onzeker. Voor sommige eigenaren speelt ook alleen een lage kostprijs van bouwen op de korte termijn, of men wantrouwt de effectiviteit van groene plannen. Zo ontstaat het fenomeen free-riders, die zelf niet betalen, maar wel van de bescherming tegen bijvoorbeeld overstromingen en hittestress genieten (Van den Burg et al, 2020). Door korte termijn risicomijdend gedrag en vaak sectorale silo-houdingen loopt de klimaatadaptie langzaam en is financiering vaak een probleem, in Nederland maar ook in andere landen (Van den Burg et al, 2020; Kennisportaal Ruimtelijke Adaptatie; Kabisch et al, 2017; EEA, 2017).
We hebben daarom goede en stabiele financieringsmechanismen nodig die over de tijd betrouwbaar blijken. Burgers, bedrijven, steden, overheden; allen dienen hieraan te kunnen werken en wennen. Het moet uiteindelijk gewoon worden om met klimaatadaptatie aan de slag te gaan, met meer betrokkenheid van zowel private als publieke partijen (Brink & Wamsler, 2017). Met goede oplossingen maakt men het financieren van klimaatadaptatie aantrekkelijker. Hoe lossen we dit op?
Normaal maken: klimaat in het hart van de business model
Vernieuwing van de financiering van klimaatadaptatie in de vastgoedsector vraagt veel inzet van de overheid, maar ook financiële capaciteit bij burgers en bedrijven, die geïntegreerd wordt in een groter geheel van stedelijke, regionale, nationale en internationale planning. Door klimaatadaptatie gewoon te maken, wordt het een vanzelfsprekend onderdeel van alle transacties in de sector en de plannen voor water, land en stad. Investeren in klimaatadaptatie verdient meer aandacht met een nieuw verhaal erachter, gebaseerd op het bundelen en opschalen van publieke en private middelen, minder ad hoc (per gebouw/park) en gerichter op het uittesten van innovatieve financiële ideeën. In figuur 1 schetsen we deze financiële opgave.
Figuur 1: De financiële opgave
Innovaties in het organiseren en inzetten van financiële oplossingen kunnen de motivatie van particulieren stimuleren. Hoewel niet uitputtend, zijn de mogelijkheden die hieronder gepresenteerd worden voorbeelden waar ervaring mee is opgedaan is in andere sectoren (zie tabel 2). Ze kunnen ook worden toegepast voor de financiering van natuurinclusieve klimaatadaptatie.
Agenda morgen: krachten en middelen bundelen en opschalen
Nederland kent al een Nationale klimaatadaptatiestrategie (NAS) [Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, 2018), met onder meer de netwerkorganisatie City Deal Klimaatadaptatie, met daarin zeventien publieke en zeventien (semi-)private partners. Ook de EU kent een aanpak die vooral vanuit de steden gedreven wordt (www.eumayors.eu). Maar toch is de aandacht voor een meer nadrukkelijke en structurele inzet van particuliere middelen beperkt. Het gaat nog vooral om publieke middelen.
De agenda voor morgen vraagt echter een verdere bundeling van de krachten en een opschaling waarbij het thema (particuliere) financiering hoger op de agenda staat. De auteurs denken dat innovatie in de financiering nodig is, gebouwd op een ‘nieuw verhaal’ dat gericht is op een aanpak waar klimaatadaptatie een vanzelfsprekend onderdeel wordt van de vastgoedsector, in samenwerking met steden, burgers, bedrijven en centrale overheden.
Referenties
- Carter, J. G. et al. (2015). ‘Climate change and the city: Building capacity for urban adaptation’. Progress in Planning 95, 1–66.
- https://www.eumayors.eu/en/
- Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (2018). Uitvoeren met ambitie. Uitvoeringsprogramma 2018-2019 Nationale Klimaatadaptatiestrategie. Ministerie van I&W, Den Haag
- Kabisch, N., Korn, H., Stadler, J. & Bonn, A. (ed.) (2017). Nature‐based Solutions to Climate Change Adaptation in Urban Areas. Linkages between Science, Policy and Practice. ISBN 978-3-319-56091-5 (eBook). DOI 10.1007/978-3-319-56091-5. Springer Open.
- https://ruimtelijkeadaptatie.nl/overheden/nas/
- https://ruimtelijkeadaptatie.nl/vaste-onderdelen/serviceblok/bibliotheek/?ActLbl=financing-urban&ActItmIdt=1649823
- European Environment Agency (2017). Report Financing urban adaptation to climate change. EEA, 2017 No 2/2017
- Brugmann, J. (2012). ‘Financing the resilient city’. Environment and Urbanization 24(1), 215–232. doi: 10.1177/0956247812437130.
- Bor, A. & Mesters, C. (2018). Financiële prikkels voor klimaatadaptatie. Inventarisatie financiële beloningen voor klimaatbestendige gebouwen en tuinen. Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie. Online beschikbaar op nextgreen.nl/vergroenen-belastingen
- Pol, P. (2014) Meegaan met het ritme van de stad. Klimaatadaptatie en stedelijke dynamiek. S+RO, 2014/03, p46-49
- Tompkins, E.L. & Eakin, H. (2011). ‘Managing private and public adaptation to climate change.’ Global Environmental Change 22(1):3-11. http://dx.doi.org/10.1016/j.gloenvcha.2011.09.010
- https://www.nationaalgroenfonds.nl/klimaatadaptie
- https://www.rvo.nl/initiatieven/financieringsvoorbeelden/biz-fonds
- https://www.abnamro.com/nl/over-abnamro/in-de-maatschappij/duurzaamheid/financieren-en-beleggen/social-impact-fonds/index.html
- Brink E. & Wamsler, C. (2017). ‘Collaborative governance for climate change adaptation: mapping citizen–municipality interactions’. Environ Policy Gov. doi:10.1002/eet.1795
- Burg, S. van den ; Michels, R. ; Selnes T. (2020). Financiering van natuurinclusieve klimaatadaptie vergt een nieuw verhaal. H2O online. 24 februari 2020.
